Περί Οδικής Ασφάλειας

Τα τροχαία ατυχήματα αποτελούν στη χώρα μας την πρώτη αιτία θανάτου για τους συνανθρώπους μας ηλικίας έως 40 ετών, το 1/3 των οποίων είναι παιδιά. Το πιο παραγωγικό δηλαδή κομμάτι του πληθυσμού της χώρας μας και το μέλλον αυτής (τα παιδιά) κινδυνεύουν σήμερα να χάσουν τη ζωή τους ή να μείνουν ανάπηροι για το υπόλοιπο αυτής από … ένα τροχαίο ατύχημα.

Κάθε χρόνο, στο «Μολώχ της Ασφάλτου» όπως συνηθίζουμε (ίσως για να … ξορκίσουμε το κακό!!) να λέμε, σκοτώνονται περίπου 900 άνθρωποι, 1.300 τραυματίζονται σοβαρά και μερικές χιλιάδες ελαφρά, το δε κόστος αυτών εκτιμάται σε περίπου 1,5 – 2% του Α.Ε.Π.

Είναι επομένως αυτονόητο ότι η Οδική Ασφάλεια πρέπει να είναι βασική προτεραιότητας της χώρας. Πρωτίστως για την προστασία του Ανθρώπου και δευτερευόντως γιατί τα χρήματα που δαπανούνται για τα τροχαία ατυχήματα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τις ανάγκες της χώρας σε άλλους τομείς, όπως η Υγεία, η Παιδεία, ο Αθλητισμός και ο Πολιτισμός.

Δυστυχώς, όμως, οι μέχρι σήμερα κυβερνήσεις, περιορίζονται στην παρακολούθηση του φαινομένου αρκούμενες στην αναφορά στα στατιστικά στοιχεία και στο κόστος των ατυχημάτων. Ουδεμία σοβαρή και υπεύθυνη προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος έχει γίνει μέχρι και σήμερα.

Αρκούνται στις συνήθεις σπασμωδικές κινήσεις κάθε φορά που κάποιο (από τα καθημερινώς συμβαίνοντα) ατύχημα αποκτά δημοσιότητα επειδή τυχαίνει το θύμα ή ο θύτης να είναι διάσημο ή επειδή τυχαίνει το αυτοκίνητο που οδηγεί το θύμα ή ο θύτης να είναι ακριβό.

Κινήσεις, που περιορίζονται σε αλλαγές στα πρόστιμα του ΚΟΚ και την εξαγγελία περισσότερων και αυστηρότερων ελέγχων για την εφαρμογή του.

Κανείς ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε για την αναζήτηση των πραγματικών αιτιών των ατυχημάτων.

Και βεβαίως, κανείς ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε για την θεραπεία των αιτιών αυτών.

Αν όμως δεν συνειδητοποιήσουμε πρώτα το «γιατί» σκοτωνόμαστε, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να διορθώσουμε το πρόβλημα.

Ποια λοιπόν είναι η αιτία των ατυχημάτων; Η απάντηση είναι απλή:

Αιτία του συνόλου των ατυχημάτων είναι το οδηγικό λάθος ενός ή περισσότερων από τους οδηγούς των εμπλεκομένων οχημάτων.

Η υπερβολική ταχύτητα (δηλαδή η οδήγηση με ταχύτητα μεγαλύτερη από αυτή που απαιτούσαν οι συνθήκες του δρόμου και οι περιστάσεις, ταχύτητα η οποία δεν ταυτίζεται με το όριο του συγκεκριμένου σημείου του δρόμου, αφού μπορεί να είναι μεγαλύτερη ή ακόμα και μικρότερη αυτού), η μη ορθή συντήρηση του οχήματος, η εσφαλμένη επιλογή ελαστικών, η οδήγηση υπό την επήρεια ναρκωτικών ή αλκοόλ, η μη ορθή αντίδραση σε αιφνίδιο εμπόδιο στο δρόμο (ένα παιδί ή ένα ζώο που πετάχτηκε στο δρόμο), η μη ορθή αντίδραση σε περίπτωση υποστροφής ή υπερστροφής, κλπ, όλα αυτά είναι οδηγικά λάθη που προκάλεσαν ή δεν απέτρεψαν το ατύχημα.

Γιατί όμως γίνονται οδηγικά λάθη; Οι οδηγοί που τα προκαλούν δεν έχουν κριθεί από το ελληνικό κράτος ως ικανοί προς οδήγηση; Πώς είναι δυνατό αφού έχουν κριθεί ως ικανοί οδηγοί να υποπίπτουν σε τέτοια λάθη;

Όσο και αν δεν μας αρέσει, όσο και αν δεν θέλουμε να το παραδεχθούμε, απάντηση είναι –και πάλι– απλή:

Κάνουμε οδηγικά λάθη γιατί:

• ΔΕΝ ξέρουμε να οδηγούμε, ακόμα δε χειρότερα, νομίζουμε ότι ξέρουμε, και

• ΔΕΝ έχουμε οδηγική παιδεία, όπως, μονότονα και κουραστικά, επαναλαμβάνεται μετά από το κάθε επόμενο «συγκλονιστικό» ατύχημα.

Τί κάνουμε όμως σε κάθε ατύχημα; Λιθοβολούμε τον οδηγό, του συμπεριφερόμαστε ωσάν τον χειρότερο εγκληματία και ζητάμε την παραδειγματική τιμωρία του. Να τιμωρηθεί βεβαίως ο παραβάτης. Όσο όμως περιοριζόμαστε στην τιμωρία και δεν συνειδητοποιούμε ότι ο οδηγός αυτός δεν είναι τίποτα παραπάνω και τίποτα λιγότερο από το αποτέλεσμα του δικού μας συστήματος εκπαίδευσης οδηγών, δεν θα αλλάξει τίποτα.

Υπαίτιος, αναμφισβήτητα, ο οδηγός, ΥΠΑΙΤΙΟ όμως –πρωτίστως– είναι το ίδιο το κράτος γιατί δεν φρόντισε να εκπαιδεύσει και να παιδεύσει (γιατί βέβαια είναι άλλο η γνώση οδήγησης και άλλο η οδική παιδεία) τον υποψήφιο οδηγό.

Τί πρέπει λοιπόν να γίνει;

Α. Να αλλάξει ο τρόπος εκπαίδευσης των υποψηφίων οδηγών.

Έννοιες όπως υπερστροφή, υποστροφή, highside, lowside, υδρολίσθηση, μαύρος πάγος, κλπ είναι δυστυχώς άγνωστες όχι μόνο στους υποψήφιους οδηγούς αλλά ακόμα και σε πολύ μεγάλο αριθμό οδηγών που έχουν επιτύχει στις εξετάσεις και έχουν λάβει την άδεια οδήγησης. Ακόμα δε χειρότερα είναι άγνωστος ο τρόπος αντίδρασης στις περιπτώσεις αυτές.

Και όμως είναι όροι που θα έπρεπε να είναι γνωστοί, αφού αφορούν σε συνθήκες που μετά βεβαιότητας θα κληθούν να αντιμετωπίσουν κάποια στιγμή στη διάρκεια της οδηγικής τους ζωής. Όπως επίσης άγνωστοι είναι όροι όπως ιδανική γραμμή, apex, εκπαίδευση με αράχνη, τεστ αποφυγής ταράνδου κλπ. Όροι που επίσης θα έπρεπε να τους είναι γνωστοί.

Για αυτό βέβαια δεν είναι υπεύθυνοι οι ίδιοι. Υπεύθυνο είναι το σύστημα εκπαίδευσης που ΔΕΝ εκπαιδεύει αλλά αρκείται να τους μάθει πώς να μετακινούν το αυτοκίνητο ή τη μηχανή τους από το σημείο Α στο σημείο Β. Η μόνη πιθανότητα να μάθει κάποιος κάτι παραπάνω είναι να «πέσει» σε δάσκαλο με μεράκι και όρεξη να του μάθει περισσότερα από την … ύλη των εξετάσεων. Επαφίεται δηλαδή στην τύχη.

Δυστυχώς, στη χώρα μας, μαθαίνουμε από τα λάθη μας, δηλαδή τα ατυχήματα στα οποία εμπλακήκαμε ή τα ατυχήματα τα οποία γλιτώσαμε. Αν βεβαίως είμαστε τυχεροί και βγούμε αλώβητοι από αυτά.

Δυστυχώς, στη χώρα μας, η έτσι αποκτούμενη εμπειρία υποκαθιστά (ή μάλλον προσπαθεί να υποκαταστήσει) τη γνώση που θα έπρεπε ήδη να έχουμε ως προϋπόθεση της απόκτησης του διπλώματος.

Η εκπαίδευση, λοιπόν, πρέπει να αποτελείται από δύο βασικούς άξονες:

Ι. Απόκτηση πραγματικής γνώσης οδήγησης

Η σχετική εκπαίδευση πρέπει να γίνεται σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους εκτός του οδικού δικτύου και να περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον τη θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση που παρέχουν σήμερα (σε … «μεταπτυχιακό» επίπεδο) σχολές ασφαλούς οδήγησης σε θέματα όπως, όλως ενδεικτικά, η ορθή χρήση των φρένων σε στεγνό και βρεγμένο οδόστρωμα, η αντίδραση του αυτοκινήτου σε στροφές διαφόρων χαρακτηριστικών (συνεχείς, κλειστές, ανοικτές κλπ), η εκπαίδευση στο slalom, στην απότομη αλλαγή κατεύθυνσης, η εκπαίδευση στην «αράχνη», η πρόληψη αλλά και η αντιμετώπιση της υποστροφής, της υπερστροφής, του highside, του lowside κλπ.

Σκοπός είναι, μετά το πέρας της εκπαίδευσης, ο υποψήφιος οδηγός να είναι σε θέση να προλαμβάνει/αποτρέπει επικίνδυνες καταστάσεις, αλλά και να τις αντιμετωπίζει εφόσον συμβούν.

Οποιοσδήποτε έχει παρακολουθήσει σχετικά μαθήματα μηχανής ή/και αυτοκινήτου γνωρίζει τη βελτίωση που είχε μετά από αυτά.

ΙΙ. Απόκτηση ορθής συμπεριφοράς στο οδικό δίκτυο με σκοπό την ορθή και αμυντική οδήγηση και το σεβασμό των λοιπών χρηστών (άρα και των πεζών) του δρόμου.

Ο υποψήφιος οδηγός πρέπει να συνειδητοποιήσει τις πιθανές συνέπειες των πράξεών του τόσο στον ίδιο, όσο και στους άλλους. Πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι όταν οδηγεί μηχανή πρέπει να φορά προστατευτικό εξοπλισμό (κράνος, μπουφάν, γάντια, μπότες, παντελόνι), ότι στο αυτοκίνητο πρέπει να δένουν, όλοι (και οι πίσω), τη ζώνη τους. Όχι για να μην τον γράψει η τροχαία, αλλά για να μη σκοτωθεί.

Πρέπει επίσης να συνειδητοποιήσει ότι μπορεί να σκοτώσει ένα συνάνθρωπό του. Πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι το δρόμο οφείλει να τον μοιράζεται με τους άλλους χρήστες αυτού και να συνεργάζεται μαζί τους, ώστε όλοι να γυρίσουν σπίτι τους.

Β. Να αλλάξει ο τρόπος εξέτασης των υποψηφίων οδηγών.

Οι εξετάσεις πρέπει να αποδεικνύουν ότι οι υποψήφιοι οδηγοί είναι πράγματι ικανοί αφενός μεν να οδηγούν, αφετέρου δε να συμπεριφέρονται ορθά και να επιδεικνύουν σεβασμό τους άλλους χρήστες του δρόμου.

Έτσι λοιπόν οι εξετάσεις πρέπει να γίνονται σε τρία επίπεδα:

Ι. Σε πρώτο επίπεδο: σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο εκτός του οδικού δικτύου στο οποίο θα προσομοιώνονται οι πιθανές συνθήκες που μπορεί να συναντήσει ένα οδηγός στο δρόμο τόσο σε στεγνό, όσο και σε βρεγμένο οδόστρωμα. Η εξέταση θα βιντεοσκοπείται ώστε να υπάρχει απόλυτη διαφάνεια και στην επιτυχία και στην αποτυχία.

ΙΙ. Σε δεύτερο επίπεδο (και εφόσον ο/η υποψήφιος επιτύχει στο πρώτο): στα σήματα και σε θεωρητικό επίπεδο.

ΙΙΙ. Σε τρίτο επίπεδο (και εφόσον ο/η υποψήφιος επιτύχει στο δεύτερο): στο οδικό δίκτυο ώστε να διαπιστωθεί ότι συμπεριφέρεται ορθά και επιδεικνύει σεβασμό τους άλλους χρήστες του δρόμου.

Γ. Να γίνει η οδική ασφάλεια και η οδική συμπεριφορά βίωμα στα παιδιά ήδη από τους παιδικούς σταθμούς.

Η οδική ασφάλεια πρέπει να μπει στα σχολεία και μάλιστα στο επίσημο πρόγραμμα εκπαίδευσης αυτών. Πρέπει οι μαθητές όλων των βαθμίδων να εκπαιδεύονται από τους ειδικούς στα θέματα αυτά.

Ήδη από τον παιδικό σταθμό και το Νηπιαγωγείο πρέπει να μάθουν τα παιδιά τα βασικά της οδικής ασφάλειας. Να μάθουν πως συμπεριφέρονται ως πεζοί. Να μάθουν ότι στο αυτοκίνητο φορούμε ζώνη και στη μηχανή κράνος.

Να διαμορφωθεί ένα ειδικό πρόγραμμα ώστε τελειώνοντας το σχολείο τα παιδιά να έχουν πλέον οδική παιδεία.

Δ. Να υπάρχει μόνιμη ενημέρωση του κόσμου.

Η οδική παιδεία πρέπει να προβάλλεται από τα Μ.Μ.Ε. Αυτό πρέπει να γίνει με δύο τρόπους:

Ι. Με την συνεχή προβολή στα κανάλια πανελλαδικής εμβέλειας σχετικών ενημερωτικών σποτ.

ΙΙ. Με την προβολή θετικών προτύπων.

Όπως κάποτε ο γνωστός Lucky Luke σταμάτησε το τσιγάρο και άρχισε να μασά ένα στάχυ, στα πλαίσια ακριβώς της προσπάθειας για τη μείωση του τσιγάρου, έτσι πρέπει, πλέον, οι ηθοποιοί, οι παρουσιαστές και όσοι εμφανίζονται σε εκπομπές να φορούν ζώνη και κράνος. Πρέπει, ως δημόσια πρόσωπα, να δίνουν το καλό παράδειγμα.

Ε. Να αλλάξουν οι επιβαλλόμενες από τον ΚΟΚ ποινές με στόχο τον σωφρονισμό των παραβατών και την, εκ μέρους τους, συνειδητοποίηση των τυχόν συνεπειών της παράβασης στην οποία υπέπεσαν.

Σκοπός του προστίμου δεν πρέπει να είναι η αύξηση των εσόδων του κράτους, ή ακριβέστερα του … Δήμου στα όρια του οποίου σημειώθηκε η παράβαση. Ποια άραγε είναι η λογική σε αυτό; Και ποια άραγε είναι η λογική της … έκπτωσης αν το πρόστιμο καταβληθεί εντός δέκα ημερών;

Τα έσοδα των προστίμων πρέπει να καταλήγουν σε ειδικό ταμείο που θα έχει ως αποκλειστικό σκοπό την εκπαίδευση για την οδική ασφάλεια και την ανάπτυξη και τη συντήρηση του οδικού δικτύου.

Κυρίως, όμως, σκοπός της τιμωρίας λόγω παραβίασης του ΚΟΚ πρέπει να είναι ο σωφρονισμός των παραβατών και η, εκ μέρους τους, συνειδητοποίηση των τυχόν συνεπειών της παράβασης στην οποία υπέπεσαν.

Είναι λοιπόν ώρα να υπάρξουν εναλλακτικές ποινές, όπως, π.χ.:

α. σε επικίνδυνες παραβάσεις να έχει τη δυνατότητα ο παραβάτης αντί της καταβολής του προστίμου και της επιβολής βαθμών ποινής στο point system να παρακολουθήσει μαθήματα οδικής ασφάλειας ανάλογα της παράβασης καταβάλλοντας ο ίδιος το σχετικό αντίτιμο ή/και

β. σε περίπτωση οδήγησης χωρίς κράνος να έχει τη δυνατότητα ο παραβάτης αντί της καταβολής του προστίμου και της επιβολής βαθμών ποινής στο point system να αγοράσει κράνος συγκεκριμένων προδιαγραφών και κάποιας προκαθορισμένης αξίας.

Με τον τρόπο αυτό ο παραβάτης, που θα επιλέξει την εναλλακτική αυτή, θα έχει την ευκαιρία στο μεν πρώτο παράδειγμα να βελτιώσει τις γνώσεις τους, στο δεύτερο να αποκτήσει κράνος το οποίο, αφού το πλήρωσε, μπορεί και να το φορέσει.

Σκοπός πρέπει να είναι η τήρηση του ΚΟΚ όχι λόγω του φόβου της ποινής, αλλά λόγω της συνειδητοποίησης της επικινδυνότητας της παράβασης.

Στ. Να κάνει η τροχαία τη δουλειά της.

Δυστυχώς σήμερα η τροχαία έχει καταντήσει «παράρτημα» του Υπουργείου Οικονομικών. Γεγονός που αποδεικνύεται περίτρανα από το σημείο που επιλέγει να «στήνει» τα μπλόκα, σημεία με ελάχιστη επικινδυνότητα σε σχέση με άλλα του εθνικού και επαρχιακού δικτύου. Σημεία όμως ιδιαιτέρως αποδοτικά από οικονομική άποψη.

Πόσοι άραγε γνωρίζουν ότι μεταξύ των αρμοδιοτήτων της Διεύθυνσης Τροχαίας Αστυνόμευσης της Ελληνικής Αστυνομίας περιλαμβάνεται (Άρθρο 4 Π.Δ. 178/2014 ΦΕΚ τ. Α΄ 281/31.12.2014):

• η επεξεργασία κανόνων και μέτρων για την ασφαλή κίνηση των δημόσιας και ιδιωτικής χρήσεως οχημάτων, του επιβατικού κοινού και των πεζών και την ομαλή διεξαγωγή της οδικής κυκλοφορίας,

• ο καθορισμός άμεσων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων για τη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων και την ασφαλή κυκλοφορία πεζών και οχημάτων,

• η μελέτη της σκοπιμότητας και της απόδοσης των μέτρων και των κυρώσεων κατά των παραβατών των διατάξεων οδικής κυκλοφορίας,

• η προετοιμασία νομοθετικών ρυθμίσεων και διοικητικών πράξεων για τη ρύθμιση θεμάτων οδικής κυκλοφορίας,

• η ενημέρωση του κοινού σε θέματα κυκλοφοριακής αγωγής και πρόληψης ατυχημάτων.

Ο αριθμός των τροχαίων στη χώρα μας οδηγεί σε ένα απλό συμπέρασμα. Ή η τροχαία δεν υλοποιεί της αρμοδιότητές της, ή δεν είναι αποτελεσματική στην υλοποίησή τους.

Όποιο από τα δύο ενδεχόμενα να συμβαίνει, ήρθε η ώρα η Διεύθυνση Τροχαίας Αστυνόμευσης της Ελληνικής Αστυνομίας να δώσει έμφαση στις αρμοδιότητές της αυτές, κυρίως τις προληπτικές, και απλά … να κάνει τη δουλειά της.

Ζ. Και βέβαια, η πολιτεία και τα όργανά της πρέπει, πρώτοι, να δώσουν το καλό παράδειγμα. Πρέπει δηλαδή να εφαρμόζουν αυτά που η Κυβέρνηση αποφασίζει, η Βουλή ψηφίζει και τα όργανα του Κράτους επιβάλουν. Πρέπει με άλλα λόγια να τηρεί τον ΚΟΚ.

Αν αφήσουμε έναν παρατηρητή στην είσοδο της Βουλής για ελάχιστη ώρα θα παρατηρήσει:

α. ότι κανείς (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων), ούτε ο Πρωθυπουργός, ούτε οι Υπουργοί, ούτε οι Βουλευτές ΔΕΝ έχουν δεμένη τη ζώνη ασφαλείας.

β. ότι ελάχιστοι φορούν το κράνος τους.

γ. ότι μπαίνουν στο αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας της Λ. Βασ. Σοφίας με σκοπό να στρίψουν αριστερά (άραγε επιτρέπεται;) και να εισέλθουν στη Βουλή.

Και όλα αυτά με την ανοχή της αστυνομίας που φρουρεί το Κοινοβούλιο.

Τα όργανα της οποίας βέβαια δεν φέρονται και πολύ διαφορετικά. Γιατί και πάλι ο απλός παρατηρητής θα διαπιστώσει:

α. ότι κανείς (πλην και πάλι ελαχίστων εξαιρέσεων) αστυνομικός σε κανένα υπηρεσιακό όχημα ΔΕΝ δένει τη ζώνη ασφαλείας.

β. ότι είναι καθημερινό φαινόμενο η τέλεση σοβαρών παραβάσεων (όπως η παραβίαση του κόκκινου) από περιπολικά και μηχανές που καταφανώς δεν έχουν υπηρεσιακό λόγο να το κάνουν.

Αντιλαμβάνονται άραγε όλοι οι παραπάνω τί παράδειγμα δίνουν στον πολίτη από τον οποίο την ίδια στιγμή απαιτούν την εφαρμογή του ΚΟΚ;

Αντιλαμβάνονται άραγε όλοι οι παραπάνω τί παράδειγμα δίνουν στα παιδιά;

Αντιλαμβάνονται άραγε όλοι οι παραπάνω τί παράδειγμα δίνουν στους νέους οδηγούς τους οποίους την ίδια στιγμή εύκολα θα κατηγορήσουν για … έλλειψη οδική παιδείας;

Αντιλαμβάνονται άραγε όλοι οι παραπάνω ότι δεν έχουν οδική παιδεία γιατί απλά … ΔΕΝ διδαχθήκαμε οδική παιδεία;

Είναι καιρός το κράτος να δώσει το καλό παράδειγμα και να εφαρμόσει πρώτο τους νόμους που ψηφίζει.